19 Kasım 2022 tarihinde yapılan erken seçimde oyların çoğunluğunu alan Enver İbrahim öncülündeki Umut İttifakı (Pakatan Harapan -PH) koalisyonu seçimden galip ayrıldı ve Enver İbrahim, Malezya’nın yeni başbakanı olarak görevine başladı. 2018 yılında yapılan genel seçimlerden sonra üç başbakan değiştiren Malezya’daki siyasi istikrarsızlık Enver İbrahim’in parlamentodan güvenoyu almasıyla son buldu.
Malezya, 2018 yılında yapılan genel seçimlerden sonra siyasi istikrarı bir türlü kuramıyordu. Nitekim Necip Rezak öncülüğündeki Birleşik Malezya Partisinin (United Malays National Organisation-UMNO) seçimleri kazanacağından kesin gözüyle bakılıyorken Mahathir Muhammed liderliğindeki Pakatan Harapan beklenmedik bir şekilde seçimlerden galip olarak ayrılmıştı. 2018 yılındaki genel seçimlerde Mahathir Muhammed’in seçim zaferi Malezya’nın siyasi tarihi açısından önemli bir dönüm noktasını oluşturuyordu.
Öncelikle ilk defa UMNO dışında başka bir parti seçimleri kazanmıştı. Ayrıca bu partinin adayı, siyasi hayatının tamamını UMNO’da geçiren ve yirmi iki yıl aralıksız (1981-2003) başbakanlık yapan Mahathir Muhammed idi. Mahathir Muhammed aslında 2003 yılında kendi isteğiyle siyaseti bırakarak emekliliğe ayrıldığını ifade etmişti. Ancak, 2008-2018 yılları arasında başbakanlık yapan Necip Rezak döneminde yapılan yolsuzluklar ve Necip Rezak ve eşinin bu yolsuzluklara adlarının karışması Mahathir Muhammed’in siyasete geri dönmesinin en büyük nedenini oluşturmuştur.
Malezya’daki siyasi istikrarsızlık Enver İbrahim’in parlamentodan güvenoyu almasıyla son buldu.
2018 yılındaki seçimlerden galip çıkan PH, Mahathir Muhammed öncülüğünde bir hükümet kurdu. Ancak, bu hükümetin ömrü uzun süreli olmadı. Seçimlerden birkaç ay sonra PH koalisyonu içerisindeki bazı partiler koalisyonu terk etti. Koalisyonun dağılmasıyla parlamentoda çoğunluğu kaybeden PH’nin başbakan adayı Mahathir Muhammed istifa etti. Mahathir’in istifası ülke içerisinde uzun süren tartışmalara neden oldu. Mahathir’den sonra UMNO’nun desteğini alan Muhyiddin Yasin, sultanın onayını da alarak başbakan koltuğuna oturdu. Ancak, Muhyiddin Yasin Covid-19 önlemleri kapsamında ülkede olağanüstü hâl ilan ederek parlamentoyu süresiz tatil etti. Muhyiddin Yasin’in parlamentoyu tatil etmesi, güvenoyunu alamama endişesinden kaynaklanmaktaydı.
Nitekim eleştirilerin artması nedeniyle Muhyiddin Yasin 16 Ağustos 2021 tarihinde istifa etti ve yerine UMNO’nun adayı İsmail Sabri başbakan olarak görevi devir aldı. İsmail Sabri’nin başbakan olmasında parlamentodan ziyade Sultan Abdullah’ın desteği etkili olmuştu. Sultan ayrıca, ülkenin içinde bulunduğu sıkıntılı süreçten geçmesi için güvenoyunun alınmasının zorunlu olmadığını belirtmişti. Bu durum siyasi istikrarsızlığın devam etmesine neden olmuştu. Ayrıca, Covid-19 sürecinin iyi yönetilememesi, ülkede ciddi ekonomik darboğazın yaşanmasına sebep olmuş, milyonlarca insan işini kaybetmişti. Bir taraftan ekonomik sıkıntılar diğer taraftan siyasetteki istikrarsızlık Malezya’nın erken seçime gitmesinin temel nedenlerini oluşturmuştu. Eylül 2023 tarihinde yapılması öngörülen genel seçimler Başbakan İsmail Sabri’nin parlamentoyu feshetmesiyle erkene alınmıştı. 19 Kasım’da yapılan seçimlerden Enver İbrahim öncülüğündeki PH tarafından kazanılması Malezya için yeni bir dönemi başlatmıştır.
Enver İbrahim ve Siyasi Mücadelesi
Malezya bağımsızlıktan sonra kurduğu siyasi istikrar sayesinde Güneydoğu Asya ve Müslüman ülkeler içerisinde önemli ülkelerinden biri haline gelmiştir. Malezya’nın siyasi ve ekonomi alanında gösterdiği bu ilerleme şüphesiz yetiştirdiği devlet adamlarına borçludur. Bunlar içerisinde; yirmi iki yıl kesintisiz bir şekilde başbakanlık yapan Dr. Muhammed Mahathir ve yarım asırdır Malezya’nın siyasi hayatında mücadelesini sürdüren Enver İbrahim’in önemli bir yeri bulunmaktadır.
Enver İbrahim gençlik yıllarından itibaren siyasi faaliyetler içerisinde bulunan Malezya’nın yetiştirdiği önemli devlet adamlarındandır. 1970’li yılların başında kuruculuğunu ve başkanlığını yaptığı Malezya İslami Gençlik Örgütü (ABIM) ile ön plana çıkan Enver İbrahim 1981 yılında UMNO’ya katılmıştır. Enver’in UMNO’ya katılması Mahathir Muhammed’in teşvikiyle olmuştu. UMNO’da bulunduğu sırada kültür, tarım, eğitim, maliye bakanlığı gibi önemli mevkilerde görevler alan Enver İbrahim, başbakanlığı sırasında Mahathir Muhammed’in yakın çalışma arkadaşlarından birisi olmuştur. Bu dönemde Mahathir’le baba-oğul ilişkisi içerisinde olan Enver İbrahim ayrıca başbakan yardımcılığı ve parti başkanlığı gibi görevleri de üstlenmiştir.
Enver İbrahim 1982 yılından 1998 yılına kadarki dönemde başbakan yardımcılığı, eğitim, ekonomi, kültür, tarım, gençlik ve spor bakanlıklarını yapmıştır. 1997 yılındaki “Asya Ekonomi Krizi”nde başbakan yardımcısı ve ekonomi bakanı olarak başarılı bir siyaset izlemiş ve Asiamoney tarafından yılın ekonomi bakanı seçilmiştir. Ancak 1999 yılında taciz ve yolsuzluk suçlamasıyla tutuklanan Enver İbrahim dokuz yıl hapse mahkûm edilmiştir. Enver İbrahim’in hapsedilmesi uzun yıllar boyunca Malezya’nın iç siyasetinde tartışılan konulardan birisi olmuştur. Ne var ki bu olay daha çok Mahathir Muhammed’in siyasi bir hamlesi olarak algılanmıştı. Çünkü Enver İbrahim hem parti içerisinde hem de halk içerisinde etkisi giderek artmaktaydı.
2004 yılında hapisten çıkan Enver İbrahim, Mahathir Muhammed’in 2003 yılında siyasetten çekilmesiyle, Malezya siyasetinin en önemli figürü haline gelmiştir. 2008 yılından 2015 yılına kadar ana muhalefet partisinin başında siyasi mücadelesini devam ettiren Enver İbrahim, 2015 yılında ikinci bir taciz suçlamasıyla yakalanarak beş yıl hapse mahkûm edildi. Hapishanedeyken Mahathir Muhammed öncülüğünde kurulan PH Koalisyonuna katılan Enver, 2018 seçimlerine bu koalisyonla girmiştir. Enver İbrahim mahkûm olduğu yıllarda eşi Dr. Wan Azizah ve kızı Nurul İzzah siyasi mücadelesini devam ettirmişlerdir. Nitekim eşi Dr. Wan Azizah 2018 yılında yapılan seçimlerden sonra başbakan yardımcılığı görevini üstlenmişti.
2018 seçimlerinde PH Koalisyonun başbakan adayı Mahathir Muhammed’in seçim vaatlerinden birisi; Enver İbrahim’i hapishaneden çıkarmak ve iki yıl sonra başbakanlığı ona devretmekti.
2018 yılındaki seçimlerde PH Koalisyonun başbakan adayı Mahathir Muhammed’in seçim vaatlerinden birisi; Enver İbrahim’i hapishaneden çıkarmak ve iki yıl sonra başbakanlığı ona devretmekti. Nitekim, Mahathir sözünü yerine getirmiş ve seçimlerden birkaç ay sonra Enver İbrahim’in mahkûmiyetine son vermişti. Ancak, seçimden iki yıl sonra PH Koalisyonundaki bazı partilerin desteğini çekmesi ve sonrasında gelen istifa Enver İbrahim’in başbakanlık hayallerini kesintiye uğratmıştı. Mahathir’in istifa etmesinden sonra Enver İbrahim başbakanlık için bazı girişimlerde bulunmuş ise de yeterli desteği alamamıştı.
Enver İbrahim, dışarıdan bakıldığında dünyadaki önemli İslamcı siyasetçilerden sayılmaktadır. Nitekim Malezya’da; eğitimden, hukuka, ekonomiden, helal gıdaya kadar hayata geçirilen ve bugün farklı ülkelerde uygulanan İslamlaştırma (Islamization) politikalarında Enver İbrahim’in önemli katkıları bulunmaktadır. Ancak Enver, iç politikada muhafazakâr bir liderden ziyade liberal demokrat bir çizgide durmaktadır. Daha da önemlisi Enver İbrahim’in Malezya’nın önemli siyasi hareketlerinden olan PAS İslam Partisi ve muhafazakâr milliyetçi Birlik (BERSATU) Partisiyle önemli fikir ayrılıkları bulunmaktadır. Bu fikir ayrılığının temelinde Malezya’daki gayrimüslimlerin ülkedeki konumu gelmektedir. Muhafazakâr PAS İslam Partisi ve milliyetçi muhafazakâr BERSATU Partisi ülkede sayıları %30 olan gayrimüslim Çinli ve Hintlilerin, Malay asıllı Müslümanlarla eşit haklara sahip olmasını yanlış bulmaktadır. Muhafazakâr ve muhafazakâr milliyetçilere göre Malezya’nın asıl sahipleri Malay Müslümanlardır ve İngiliz sömürgesi döneminde Malezya’ya getirilen Çinli ve Hintliler, Malay kültürüne İslam dinine bir tehdit oluşturmaktadır. Enver İbrahim ve Mahathir Muhammed çizgisindeki siyasetçiler ise ülke ekonomisinin belkemiğini oluşturan Çinli ve Hintlilerin, Malay Müslümanlarla eşit haklara sahip olması gerektiğini ve ülkenin ancak bu şekilde kalkınabileceğini savunmaktadır. Bu sebeple Enver İbrahim’i desteklemeyen ve politikalarını eleştirenlerin büyük çoğunluğu muhafazakâr ve muhafazakâr milliyetçilerden oluşmaktadır. Bu yönüyle bakıldığında Enver İbrahim’i muhafazakâr ya da İslamcı bir lider olarak tanımlamanın çok doğru olduğunu söylemek mümkün değildir.
Enver İbrahim dışarıdan bakıldığında “İslamcı” bir siyasetçi olarak tanınmaktadır. Ancak, iç siyasette daha çok liberal demokrat bir çizgide durmaktadır ve en az desteği muhafazakâr kesimden almaktadır. Enver İbrahim’in ülkedeki Çinli ve Hintlilere yönelik yapıcı politikaları muhafazakâr ve muhafazakâr milliyetçiler tarafından eleştirilmektedir.
Seçimleri Nasıl Okumalı?
19 Kasım’da yapılan seçimlerde PH Koalisyonunu oyların %37’sini alırken PAS İslam Partisi ve milliyetçi muhafazakâr BERSATU Partisinin kurmuş olduğu Ulusal Birlik (Perikatan Nasional-PN) Koalisyonu oyların %30’unu alarak ikinci sırada yer aldı. Ayrıca parti bazında en fazla oyu PAS İslam Partisi aldı. Bu durum özellikle muhafazakâr Malayların, Enver İbrahim’e karşı PN Koalisyonunu desteklediğini göstermesi açısından önemlidir.
19 Kasım 2022 tarihinde yapılan seçimde PH Koalisyonun başbakan adayı olarak giren ve seçimi kazanan Enver İbrahim’e en büyük eleştiriler yine Malay Müslümanlardan gelmiştir. Nitekim PH Koalisyonu içerisinde yer alan Demokrat Hareket Partisi (Democratic Action Party-DAP) Çinliler kurduğu ve desteklediği önemli partilerden biridir. Çinlilerin, Enver İbrahim’i desteklemesi ise muhafazakâr Malaylar tarafından eleştirilmektedir.
Liberal Demokrat bir çizgi izleyen UMNO’nun öncülüğündeki Barisan Nasional Koalisyonu (Ulusal Cephe-BN) ise tarihindeki en düşük oy oranını sahip oldu. UMNO’da oy kaybına parti içerisindeki yolsuzluklar sebep olmaktadır. Özellikle, Necip Rezak’ın başbakanlığı döneminde kamuya ait 1 milyar doların yurtdışında kaçırılması büyük tartışmalara sebep olmuştu. Yolsuzlukla suçlanan Necip Rezak yakalanarak on iki yıl hapse mahkûm edilmiştir. Halkın UMNO’ya olan güveninin azalması ise Enver İbrahim öncülüğündeki PH Koalisyonuna yaramıştır.
Enver İbrahim’in parlamentodan güvenoyunu alması ve yine parlamentoda UMNO tarafından desteklenmesi Malezya’da siyasi istikrarın kurulması açısından önemli gelişmelerdir. Enver İbrahim’in seçilmesi özellikle Covid-19 pandemisi boyunca Malezya’nın sarsılan ekonomisinin onarılması açısından umut vericidir. Sonuç olarak elli yılık siyasi mücadelesinden sonra 74 yaşında başbakanlık koltuğuna oturan Enver İbrahim’in Malezya için yapacak çok şeyi bulunmaktadır.
***
Editör Notu: Bu metin Müslüman Dünyada Fikri Birikimler Bülteni’nin 24. sayısında yayımlanmıştır. Müslüman dünyadaki entelektüel gündemi her ay okuyucularına sunan Müslüman Dünyada Fikri Birikimler Bülteni yayınlarına buradan ulaşabilirsiniz.
