DİB, öğrencilerin mağdur olmasını önlemek amacıyla sunduğu 4-6 yaş Kur’an kurslarının zorunlu okul öncesi eğitimden sayılmasına yönelik önerisinde haklılık payına sahip olmakla birlikte bu önerinin hayata geçirilebilmesi için birtakım koşulların sağlanması gerekmektedir.
Okul öncesi eğitim dönemi, bir çocuğun eğitim-öğretim yaşantısı için temel bir konumda bulunmakla beraber çocuğun yetişkinlik döneminde de yaşantısını etkileyecek kritik öğrenme süreçlerini kapsamaktadır. Bu sebeple okul öncesi dönem eğitiminin, çocuğun gelişim süreçlerini takip edecek nitelikte olması ve kritik öğrenme dönemlerini atlamadan çocuğu sonraki eğitim-öğretim dönemine hazırlaması gereklidir. Bu doğrultuda DİB Eğitim Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından 2018 yılında hazırlanan “Kur’an Kursları Öğretim Programı (4-6 Yaş Grubu)” başlıklı program incelendiğinde programın temel hedefinin; çocukların İslam dininin temel değerlerine yönelik farkındalık sahibi olması ve Kur’an-ı Kerim’i ses ve şekil özellikleri bakımından kendi seviyelerine uygun olacak şekilde tanıması olarak açıklandığı görülmektedir.[1] Programda birkaç bölümde daha yer alan “çocukların kendi seviyelerine uygun olacak” ifadesi yerine “gelişimlerine uygun olacak şekilde” ifadesinin kullanılması okul öncesi dönem literatürü açısından daha uygun olacaktır. Programın temel ilkeleri arasında yer alan “Oyunun bir araç olarak kullanıldığı unutulmamalı, her oyunda değerler eğitimine yönelik bir kazanım bulunmasına dikkat edilmelidir.” ifadesi de okul öncesi dönemde oyunun yerini ve oyunun katkı sağladığı diğer gelişim alanlarını hafife alan bir anlam taşımaktadır.
Mevcut programda, çocukların gelişim alanlarının yeterli nitelikte desteklenmemesi ihtimali söz konusudur.
MEB tarafından 2013 yılında hazırlanan Okul Öncesi Eğitim Programı başlıklı programda bilişsel gelişim, dil gelişimi, sosyal ve duygusal gelişim, motor gelişimi ve öz bakım becerileri olmak üzere beş farklı gelişim alanı merkeze alınmıştır. 4-6 Yaş Kur’an Kursları Öğretim Programı’nda ise gelişim alanlarının net sınırları çizilmemekte; onun yerine ünite çerçeveli temalar yer almakta ve bu temaların da değerler eğitimi ve Kur’an öğretimi ekseninde şekillendiği görülmektedir. 4-6 yaş Kur’an kursları için hazırlanan programın kazanımları, MEB’in hazırlamış olduğu programın kazanımlarıyla uyumlu görünmemektedir. Mevcut programda, çocukların gelişim alanlarının yeterli nitelikte desteklenmemesi ihtimali söz konusudur. Bu sebeple programın, okul öncesi eğitimi uzmanlarıyla birlikte çocuğun gelişim alanlarını da kapsayacak şekilde revize edilmesi 4-6 yaş Kur’an kurslarının da zorunlu okul öncesi eğitimden sayılması için uygun koşulu sağlayabilecektir.
Kursların niteliğinin okul öncesi eğitim standartlarına ulaşabilmesi için bir diğer önemli koşul da öğretmen yetiştirme alanıdır. 4-6 yaş kurslarında görev alacak eğitimciler için MEB ve bazı yükseköğretim kurumlarıyla iş birliği yapılsa da eğitim-öğretim faaliyetlerinin profesyonel biçimde yürütülmesi için standart bir eğitici eğitimi programına ihtiyaç duyulmaktadır.
| Yıl | Kadın | Erkek | Toplam |
| 2014-2015 | – | – | 15.265 |
| 2015-2016 | 27.849 | 27.472 | 55.321 |
| 2016-2017 | 44.083 | 43.707 | 87.790 |
| 2017-2018 | 65.540 | 65.186 | 131.026 |
| 2018-2019 | 85.674 | 84.839 | 170.513 |
| 2019-2020 | 91.151 | 90.657 | 181.808 |
| 2020-2021 | 53.388 | 51.981 | 105.369 |
| Yıl | Kadın | Erkek | Toplam |
| 2014-2015 | 549.414 | 607.247 | 1.156.661 |
| 2015-2016 | 575.757 | 633.349 | 1.209.106 |
| 2016-2017 | 632.944 | 693.179 | 1.326.123 |
| 2017-2018 | 718.442 | 782.646 | 1.501.088 |
| 2018-2019 | 749.992 | 814.821 | 1.564.813 |
| 2019-2020 | 783.471 | 846.249 | 1.629.720 |
| 2020-2021 | 588.546 | 637.435 | 1.225.981 |
| Yıl | Oran |
| 2014-2015 | %1,31 |
| 2015-2016 | %4,57 |
| 2016-2017 | %6,62 |
| 2017-2018 | %8,72 |
| 2018-2019 | %10,89 |
| 2019-2020 | %11,15 |
| 2020-2021 | %8,59 |
4-6 yaş Kur’an kurslarına devam eden öğrenci sayısına bakıldığında kursların ülke genelinde faaliyete geçtiği yıldan itibaren öğrenci sayısının katlanarak arttığı görülmektedir. Yalnızca 2020-2021 eğitim-öğretim yılında öğrenci sayısında bir azalma meydana gelmiştir. Öğrenci sayısındaki bu azalmanın okul öncesi eğitim kademesinde de aynı yıllarda yaşandığı görülmektedir. Bu durum, zorunlu bir eğitim kademesi olmayan okul öncesi eğitime olan talebin, COVID-19 salgını ile düşmesi sonucuyla ilişkili okunabilir. Aynı zamanda uzaktan eğitim faaliyetlerinin okul öncesi dönemde diğer kademelere göre daha meşakkatli olduğu düşünülmektedir. Salgın sürecinde, evden çalışma düzeninin yerleşmesi sonucu çalışma hayatına evden devam eden annelerin okul öncesi eğitim kurumlarına olan ihtiyaçlarının azalması da yine bu düşüşün bir sebebi olarak okunabilir.
4-6 yaş Kur’an kurslarına devam eden öğrenci sayısında cinsiyet farklılığına göre belirgin bir fark bulunmadığı görünmektedir. Okul öncesi eğitim kademesinde eğitim gören erkek öğrenci sayısı ise kız öğrencilere kıyasla çok daha fazla sayıdadır. 4-6 yaş Kur’an kurslarına devam eden kız öğrenci sayısı ile erkek öğrenci sayısı arasındaki fark; bu kursları tercih eden veli profilinin daha muhafazakâr olması ve bu sebeple kız çocukları için okul tercihinde bulunurken öncelikli olarak bu kursların tercih edilmesiyle açıklanabilir. Bu açıklamaya farklı bir perspektiften yaklaşıldığında; 4-6 yaş Kur’an kurslarının büyük şehirlerde daha yoğun bulunması ve büyük şehirlerde yaşayan velilerin, çocuklarını okula gönderme konusunda daha bilinçli olmaları sonucunda bu kurslarda kız ve erkek öğrenciler arasında ciddi bir sayı oranının bulunmadığı söylenebilir.
4-6 yaş Kur’an kurslarına devam eden öğrenci sayısının okul öncesi eğitime devam eden öğrenci sayısına oranı incelendiğinde yıllara göre bir oran artışı söz konusudur. Yalnızca iki kurum türünde de 2020-2021 eğitim-öğretim yılı öğrenci sayısında düşüş yaşanmıştır fakat bu düşüşün 4-6 yaş Kur’an kurslarında daha büyük oranda gerçekleştiği görülmektedir.
***
Editör Notu: Bu yazı Türkiye’de Din Eğitimi Dosyası bağlamında yayınlanmıştır ve İLKE Analiz’de bu dosya çerçevesinde 7 yazılık bir seri yayınlanacaktır. Serinin diğer yazılarına aşağıdan erişebilirsiniz.
- Türkiye’de Yaygın Din Eğitimi Hizmetleri
- İlahiyat ve Pedagojik Formasyon
- Türkiye’de Din Eğitimi Politikaları
- Kur’an Kursları Zorunlu Okul Öncesi Eğitimden Sayılabilir mi?
- Diyanet İşleri Başkanlığı’na Bağlı 4-6 Yaş Kur’an Kurslarının Değerlendirilmesi
- Merkezi Sınav Sisteminde Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi
- Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarının Din Eğitimine Yansıması
- 4-6 Yaş Kur’an Kursları Beklentiyi Karşılıyor Mu?
| [1] (DİB Eğitim Hizmetleri Müdürlüğü, 2018: 6). |
