İLKE İlim Kültür Eğitim Vakfı, bir sivil toplum kuruluşu olarak bilgi, politika ve strateji üretmektedir. İLKE Vakfı yaptığı çalışmalarla bir taraftan sivil alanın nabzını tutmakta; diğer taraftan da ülke meselelerinin daha derinlikli ve nitelikli kavranmasını sağlamaya çalışmaktadır. Eğitim, toplum, ekonomi, hukuk, kültür ve sivil toplum alanlarını merkeze aldığı çalışmalarını tüm ilgililerin istifadesine sunmaktadır. Türkiye’nin toplumsal olarak dönüşüm geçirdiği, anayasa yapım süreçlerinin tartışıldığı bir dönemde çözüme kavuşturulmayı bekleyen temel sosyal ve siyasi konularda İLKE Politika Önerileri serisi başlatmıştır. Eğitimde Eşitsizlikleri Aşmak Politika Önerisi de bunlardan bir tanesidir.
Genel Bakış
Eğitimdeki eşitsizlik gelir eşitsizliği ile doğrudan alakalıdır. Gelir eşitsizliğinin yol açtığı problemlerden biri çocukların kaliteli ve çeşitli eğitim kaynaklarına erişimi ile ilgilidir. Devlet okullarının eğitimde bazı imkanlar bakımından eksik kaldığı görülmektedir. Yüksek gelirli aileler çocuklarını daha çeşitli eğitim imkanları sağlayan özel eğitim kurumlarına yollayabilmektedir. Aynı zamanda bu aileler, okulların eksik kaldığı alanlarda özel ders ya da etüt merkezine yollamak gibi çeşitli imkanlarla çocukların eğitim alanındaki gelişimlerini destekleyebilmektedir. Ancak gelir seviyesi düşük ailelerin çocukları bu tür çeşitli eğitim imkanlarına erişememektedir.
Eğitimde eşitsizliklerin oluşmasında etkili bir diğer faktör de ailelerin çocuklarının eğitimleri için ayırabildikleri maddi sermayenin yanı sıra aktardıkları kültürel ve sosyal sermaye miktarıdır. Maddi sermaye öğrencilerin ekonomik refahını sağlarken kültürel ve sosyal sermayeler kimlik ve entelektüel anlamda gelişim göstermelerine imkan sağlamaktadır. Eğitimin modern yaşamda en önemli konum edinme araçlarından birisi olduğu dikkate alındığında bu eşitsizliklerin elde edilecek konum, gelir ve gücün de eşitsiz olmasında belirleyici olduğu görülebilir. Türkiye’nin her bölgesinin ekonomik, kültürel ve sosyal anlamda farklı gelişmişlik düzeyine sahip olması, eğitimde eşitsizliğin bölgelere göre de farklılık göstermesine yol açmaktadır.
Türkiye özelinde sosyokültürel ve sosyoekonomik eşitsizlikler eğitime doğrudan ve dolaylı olarak etki etmekte ve uygulanan eğitim politikaları bu kısır döngüleri maalesef ki kıramamaktadır.
Durum Tespiti
Eğitimde eşitsizlikler; bölgesel farklılıklar, özel/devlet kurumları ve öğrencilerin cinsiyetlerine dair verilere dayanarak incelenebilir. Bölgelerin ortalaması ile Türkiye’nin ortalaması kıyaslanarak genel bir tablo çizilecek olursa; okul öncesi 5 yaş grubunda Türkiye ortalaması altında kalan bölgeler Batı Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’dir. İlkokul kademesinde okullaşma oranlarına bakıldığında Orta Anadolu, Doğu Karadeniz, Kuzeydoğu Anadolu, Orta Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi Türkiye ortalamasının altındadır. Ortaöğretim kademesine bakıldığında ise Kuzeydoğu Anadolu, Orta Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin de Türkiye ortalamasının altında olduğu görülmektedir. Sonuç olarak Güneydoğu Anadolu Bölgesi tüm kademelerde Türkiye ortalamasının altında okullaşma oranına sahip olan bölge olmuştur.
Eşitsizlikler – Politika Önerileri Gündem Maddeleri:
- Eğitimde Bölgesel Eşitsizlikler
- Eğitimde Okullar Arasındaki Kalite Eşitsizliği
- Erken Çocukluk Eğitiminde Eşitsizlikler
***
Editör Notu: İLKE Vakfı Eğitim Politikaları Araştırma Merkezi (EPAM) tarafından oluşturulan bu politika önerisi, Büşra Tombak İlhan’ın katkılarıyla Selim Tiryakiol, Meryem Beyza Aydın, Kevser Rabia Mumcuoğlu, Zeynep Yalçıntaş ve Sena Topaloğlu tarafından hazırlanmıştır. Bu bağlantı üzerinden tam metne ve diğer politika önerilerine ulaşabilirsiniz.
