30 Kasım 2022’de OpenAI, ChatGPT’yi dünyaya tanıtarak yeni bir yapay zeka (YZ) çağını müjdeledi.
Yapay zeka sohbet robotu, insan benzeri ve kapsamlı yanıtlarıyla kullanıcıları hayrete düşürdü. ChatGPT çeşitli soruları anlayıp yanıtlayabiliyor, önerilerde bulunabiliyor, makaleler ve özetler araştırıp yazabiliyor ve hatta (diğer görevlerin yanı sıra) şakalar yapabiliyordu.
Bu becerilerin birçoğu dünya genelinde çalışanlar tarafından işlerinde kullanılıyor ve bu da şu soruyu akla getiriyor: Gelecekte hangi işler üretici yapay zeka tarafından dönüştürülecek, hatta değiştirilecek?
Harrison Schell’in hazırladığı bu infografik, OpenAI’nin büyük dil modellerinin (LLM’ler) ve ChatGPT de dahil olmak üzere çeşitli üretken yapay zeka uygulamalarının potansiyel işgücü piyasası etkisi hakkındaki Mart 2023 bulgularını görselleştiriyor.
Metodoloji
OpenAI çalışma raporu, özellikle ChatGPT sohbet robotunun üzerinde çalıştığı GPT gibi büyük dil modellerine en çok “maruz kalan” ABD endüstrilerini ve işlerini inceledi.
Makalenin kilit noktası, “maruz kalmanın” gerçekte ne anlama geldiğinin tanımlanmasıdır:
“İşgücü artırıcı veya işgücünü yerinden edici etkiler arasında ayrım yapmadan potansiyel ekonomik etki için bir ölçüt.”
– OpenAI
Dolayısıyla, sonuçlar hem insanların işlerini optimize etmek için yapay zekayı kullanabilecekleri işleri hem de potansiyel olarak tamamen otomatikleştirilebilecek işleri içermektedir.
OpenAI, Amerikan işgücünün %80’inin, görevlerinin en az %10’unun yapay zeka tarafından yapılabileceği (veya desteklenebileceği) bir mesleğe mensup olduğunu tespit etmiştir. İşgücünün beşte biri, iş görevlerinin %50’sinin yapay zekadan etkileneceği bir mesleğe mensuptur.
Yapay Zeka Kesintisi Riski En Fazla ve En Az Olan Meslekler
Makalede, yapay zekanın meslekle ilişkili görevleri yerine getirme süresini en az %50 oranında azaltabileceği, YZ’nin kesintiye uğrayabileceği (veya halihazırda uğradığı) vurgulanan işlerin bir listesi yer almaktadır.
Analiz, ChatGPT-4 modellerinin yanı sıra çeşitli insan yapımı modelleri de kapsamaktadır ve her ikisinden elde edilen sonuçlar aşağıda gösterilmiştir:[1]
| Meslekler | Kategorizasyon | YZ Maruziyeti |
| Muhasebeciler | YZ | 100% |
| Yönetici ve hukuk asistanları | YZ | 100% |
| İklim değişikliği politika analistleri | YZ | 100% |
| Muhabirler & gazeteciler | YZ | 100% |
| Matematikçiler | İnsan& YZ | 100% |
| Vergi hazırlayıcıları | İnsan | 100% |
| Finansal analistler | İnsan | 100% |
| Yazarlar ve yazarlar | İnsan | 100% |
| Web tasarımcıları | İnsan | 100% |
| Blockchain mühendisleri | YZ | 97.1% |
| Mahkeme muhabirleri | YZ | 96.4% |
| Düzeltmenler | YZ | 95.5% |
| Yazışma memurları | YZ | 95.2% |
| Anket araştırmacıları | İnsan | 84.0% |
| Tercümanlar/Çevirmenler | İnsan | 82.4% |
| Halkla ilişkiler uzmanları | İnsan | 80.6% |
| Hayvan bilimciler | İnsan | 77.8% |
Genel olarak, tekrarlayan görevler, belirli düzeyde veri analizi ve rutin karar verme gerektiren işlerin en yüksek maruz kalma riskiyle karşı karşıya olduğu görülmüştür.
Belki de şaşırtıcı olmayan bir şekilde, yazma, hesaplama ve üst düzey analiz içeren “bilgi işleme endüstrileri”, LLM tabanlı yapay zekaya daha fazla maruz kalmaktadır. Bununla birlikte, bu sektörlerdeki bilim ve eleştirel düşünme işleri, yapay zekaya maruz kalma ile negatif korelasyon göstermektedir.
Öte yandan, her işin etkilenmesi muhtemel değildir. İşte büyük dil modeli yapay zeka kesintisine muhtemelen en az maruz kalacak işlerin bir listesi:
| Yapay Zekaya En Az Maruz Kalacak Meslekler |
| Sporcular |
| Büyük ekipman operatörleri |
| Cam montajcıları ve tamircileri |
| Otomotiv mekaniği |
| Duvarcılar, marangozlar, çatı ustaları |
| Tesisatçılar, boyacılar, boru tesisatçıları |
| Kısa sipariş aşçılar |
| Berberler/saç stilistleri |
| Tarama operatörleri |
| Güç hattı tesisatçıları/tamircileri |
| Petrol sahası bakım çalışanları |
| Garsonlar, bulaşıkçılar, barmenler |
Doğal olarak, imalat, madencilik ve tarım gibi uygulamalı endüstriler daha fazla korunsa da risk altındaki bilgi işleme rollerini içermektedirler.
Aynı şekilde, yüz yüze hizmet sektörünün de bu tür yapay zeka modellerinden minimum düzeyde etkilenmesi bekleniyor. Ancak, iş arayanlar ve yakında yapay zeka ile mücadele etmek zorunda kalabilecek sektörler için modeller ortaya çıkmaya başlıyor.
Yapay Zekanın Farklı Düzeylerdeki Mesleklere Etkileri
OpenAI, işgücü piyasasında yapay zekaya maruz kalmayla bir işin gerektirdiği eğitim seviyesi, ücretler ve iş eğitimi arasındaki korelasyonları analiz etti.
Makale, daha yüksek ücretli işlerin LLM tabanlı YZ’ye daha fazla maruz kaldığını ortaya koymuştur (ancak yüksek maruziyete sahip çok sayıda düşük ücretli iş de vardır).
| İş Parametresi | Yapay Zekaya Maruz Kalma İlişkisi |
| Ücretler | Doğrudan |
| Eğitim (Education) | Doğrudan |
| Yetiştirilme (Training) | Ters |
Yüksek öğrenim derecesine sahip profesyonellerin de olmayanlara kıyasla yapay zeka etkisine daha fazla maruz kaldığı görülmüştür.
Bununla birlikte, daha yüksek düzeyde iş başında eğitim alan meslekler, çok az eğitim alan veya hiç eğitim almayan mesleklere kıyasla en az maruz kalınan iş görevlerine sahiptir.
Yapay Zekanın İş Piyasası Üzerindeki Etkisi İyi mi Kötü mü?
ChatGPT ve benzeri yapay zeka odaklı modellerin bireysel iş unvanları üzerindeki potansiyel etkisi, işin doğası, mümkün olan otomasyon seviyesi ve gereken kesin görevler dahil olmak üzere çeşitli faktörlere bağlıdır.
Bununla birlikte, bazı tekrarlayan ve öngörülebilir görevler otomatikleştirilebilirken, yaratıcı katkı, kültürel nüansları anlama, sosyal ibareleri okuma veya iyi muhakeme yürütme gibi soyut özellikler gerektiren işler henüz tamamen el değmeden yapılamaz.
Ayrıca yapay zekaya maruz kalmanın sadece iş değiştirmeyle sınırlı olmadığını da unutmayın. Çalışanların görev çıktılarını hızlandırmak veya iyileştirmek için yapay zekayı kullanmasıyla iş dönüşümü, bu senaryoların çoğunda son derece olasıdır. Şimdiden, genelleştirilmiş YZ’den gelen otomatik yanıtları etkili bir şekilde optimize edebilen “YZ’ye Fısıldayanlar” için iş ilanları var.
YZ silahlanma yarışı, teknoloji tarihinde daha önce nadiren görülen bir hızla ilerlerken, ChatGPT ve diğer LLM’lerin hem işler hem de ekonomi üzerindeki tam etkisini görmemiz muhtemelen uzun sürmeyecektir.
***
Editör Notu: 30 Nisan 2023 tarihinde Pallavi Rao ve Harrison Schell’in Visual Capitalist’te yayınlanan “Which Jobs Will Be Most Impacted by ChatGPT?” başlıklı yazısı İLKE Analiz okurları için Elif Feyza Dinç tarafından tercüme edildi. Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve İLKE Analiz’in editöryal politikasını yansıtmayabilir.
Görsel: Nataliia Shulga / Al Jazeera
[1] Makale yalnızca etkilenen bazı işleri vurgulamaktadır. Bir yapay zeka modeli “tamamen maruz kalan” 84 ek işin bir listesini bulmuştur, ancak hepsi listelenmemiştir. Bir insan modeli ise listede yer almayan 15 ilave “tamamen açıkta” iş bulmuştur.
