Özet: Bu amripik çalışmada, girişimci annelerin COVID-19 sokağa çıkma yasağı sırasında işlerini nasıl yönettiklerini ve pandeminin ailelerini nasıl etkilediğini incelemektedir. Bir ailede annenin rolü, aile üyelerinin geçimi meselesini de kapsar, bu da ailenin finansal durumu içine alır. Bir annenin ailedeki rolü, bir ev hanımından eve belirli bir ölçüde maddi kaynak sağlayan bir kimseye kadar değişir. Malezya’da 2018 yılında girişimcilerin %60,2’sinin ev hanımı olduğu kaydedilmiştir. Ancak, birçok kadının özellikle kentsel alanlarda yüksek yaşam maliyetleriyle evde ve evden çalıştığı tahmin edilmektedir. Özellikle bu pandemi (COVID-19) sırasında evden faaliyet gösteren girişimciler haline gelmekte ve Kısıtlı Hareket Düzeni (Movement Control Order, MCO) tarafından kısıtlanmaktadırlar.
Bu araştırma sırasında, pandemi ve sokağa çıkma yasağının hayatlarını nasıl etkilediğini anlamak için, işlerini evden yürüten altı (6) girişimci anneyle yapılan görüşmeleri içeren, nitel bir keşif çalışması gerçekleştirilmiştir. Bu makale aynı zamanda, katılımcıların bu kriz sırasında pandemi ile başa çıkma mekanizmalarını ve finansal gelirlerini de incelemektedir. Girişimci annelerin finansal meselelere ne kadar vakıf olduklarını anlamak adına finansal okuryazarlıkları da incelenmiştir. Bu araştırma bir keşif çalışmasıdır ve evden faaliyet gösteren bir iş kadınının sokağa çıkma yasağı sırasında nasıl hayatta kaldığı ve bununla nasıl başa çıktığı hakkında yalnızca genel fikirler sunmaktadır. Bu makaleden elde edilen bulgular, özellikle Malezya’daki girişimci annelerin davranışlarını daha iyi anlamak amacıyla gelecekte yapılabilecek kapsamlı, nicel bir çalışma için bir ölçüt olarak kullanılmaya uygundur.
Anahtar Kelimeler: MCO, COVID-19, girişimci anne, ev merkezli iş faaliyeti, finansal okuryazarlık
JEL Sınıflandırması: G53, G51, I31
Giriş
“Bir kadın poşet çay gibidir: Ne kadar güçlü olduğunu sıcak suya girene kadar asla bilemezsiniz.”
Eleanor Roosevelt
Yukarıdaki alıntı, bir kadının kriz durumunda daha da gelişeceğine işaret eder. Bu ifade doğru olsa da, finansal okuryazarlık eksikliği, bir kadının akıllıca finansal kararlar vermesinin önünde bir engel teşkil edecektir. Finansal okuryazarlık, kişinin üç ana bileşenden oluşan finansal bilgilere yönelik anlayışı olarak tanımlanabilir (Ali ve ark., 2013): finansal malumat, finansal davranış ve finansal tutum (OECD, 2020).
Finansal okuryazarlık, özellikle bir finansal kriz sırasında kritik bir öneme sahiptir. Bu, tüm dünyada bir finansal krize neden olan ve COVID-19 olarak bilinen son pandemi sırasında kanıtlanmıştır. Birçok ülke bu salgınla mücadele etmek için kendi güvenlik önlemlerini almıştır. Bununla mücadele etmenin tek yolunun sosyal mesafe, karantina ve/veya tecrit olduğu kanıtlanmıştır[1] (Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri, 2019). Bu nedenle çoğu ülke, insan temasını azaltmak ve virüsün yayılmasını önlemek için vatandaşları evlerinden çıkmaktan men eden bir “sokağa çıkma yasağı” ilan etmiştir. Uluslararası sınırlar ikinci bir bildiriye kadar derhal kapatılmıştır.
Ülkelerin aldığı farklı önlemler de var. Malezya hükümeti, Kısıtlı Hareket Düzeni’ni (MCO) (Perintah Kawalan Pergerakan (PKP)) yürürlüğe koymuştur ve halen uygulamaktadır.18 Mart 2020’de yürürlüğe giren MCO’nun ilk aşaması 16 Mart 2020’de duyurulmuştur. Bu bir günlük boşluk Malezyalıları gafil avlamıştır ve kimse bu süre içerisinde hazırlanamamıştır. MCO’nun süresi uzayıp da insanlar panik alışverişine başladığında ortalığa bir kargaşa hâkim olmuştur (Yau ve diğerleri, 2020). Bir çalışmada, 11.571 katılımcıdan %23’ünün MCO duyurulduğunda panik alışverişine çıktığı bildirilmiştir²[2]. Malezyalılara evde kalmaları emredilmiş ve zorunlu hallerde sadece aile reisinin dışarı çıkmasına izin verilmiştir. “Düzen” herkesi gafil avlarken, bundan en çok etkilenen grup muhtemelen ticari işlerini evden yürütenler olmuştur (Che Omarve ark., 2020).
Söz konusu Düzenleme nedeniyle evden faaliyet gösterenler de dâhil olmak üzere birçok işletme etkilenmiştir. Evden çalışma, çalışan anneler tarafından yeniden tanımlanması gereken yeni normdur. Öyle ki, evdeki ek yükümlülükler nedeniyle kadınların büyük çoğunluğunun MCO sırasında etkilendiği bildirilmiştir. Kadınların evden çalışması ve aynı zamanda ev işlerini yönetmesi gerekmektedir. Genelde evden çalışarak ev işleriyle uğraşan girişimciler, çocukları okula gitmek yerine evde kalacağı için bu durumdan etkilenenler arasında yer almaktadır. Bu çalışma, MCO’nun girişimci anneler üzerindeki etkisini ve bu tür bir durumla yüzleşmeye nasıl hazırlandıklarını incelemeyi amaçlamaktadır.
Bu makale ayrıca finansal okuryazarlığın ekonomik kriz sırasında girişimci annelerin finansal istikrarını sağlamada önemli bir rol oynadığını savunmaktadır (Lusardi, 2019). Girişimci annelerin düzgün bir finansal eğitimleri olmadan işlerini ev merkezli bir şekilde sürdürmeleri pek olası değildir. Ayrıca COVID-19’un kadınların aileyi ve ailenin sosyoekonomik statüsünü gözetme sorumluluğunu daha da artırdığı da savunulmuştur (Power, 2020; Ud Din ve ark., 2020). Yakın zamanda yapılan araştırmalar, krizin ve ardından gelen kapanma tepkisinin bu yükün çarpıcı bir şekilde artmasına yol açtığını göstermektedir. İleriye dönük müdahaleler gerçekleştirilmediği sürece kadınlar ve aileler üzerindeki olumsuz etkilerin yıllarca sürmesi muhtemeldir. Genel olarak “ekonomi” olarak isimlendirdiğimiz faaliyetler bütünü, genellikle oynadıkları rol teslim edilmeyen kitle olmadan işlevini yerine getiremeyecektir. Girişimci anneler, COVID-19 salgını sırasında yalnızca ev merkezli işlerinin yükünü taşımakla kalmamış, aynı zamanda sokağa çıkma yasağı sırasında çocuklara bakmak gibi ekstra yemek pişirme ve ekstra temizlik faaliyeti gerektiren ek sorumluluklarla da yüzleşmek zorunda kalmıştır. Bu nedenle bu makalenin amacı, Müslüman girişimci annelerin COVID-19 sokağa çıkma yasağı sırasında işleriyle nasıl ilgilendiğini incelemektir.
Literatür Taraması
Girişimci anne
Girişimci anne (İng. Mompreneur), çalışan ve aynı zamanda evle ilgilenen girişimci anneler için kullanılan bir terimdir. Collins English Dictionary, bu terimi “ticari bir girişimi yürütmekle çocuklarına bakmayı birleştiren kadın” olarak tanımlamaktadır. Daha teknik bir tanıma dikkat çeken Korsgaard (2007), girişimci anneyi “anne ve girişimci rollerini etkin bir şekilde dengeleyen bir kadın işletme sahibi” olarak tanımlar. Bu, annelerin ev işlerine bakmalarına imkân sağlayan ve aynı zamanda ailenin finansal durumuna katkıda bulunan ev merkezli bir iştir.
Artan aile yükümlülükleri nedeniyle, girişimci anneler bir iş yürütmenin gereklilikleri ile çocuklarını yetiştirme gereksinimleri arasında denge kurmak zorundadır. Bu durum, Khazanah Araştırma Enstitüsü tarafından yürütülen ve 2018’de Malezyalı kadınların %60’ının veya 2,6 milyonunun ev işleri nedeniyle işgücünün dışında kalmayı tercih ettiğini belirten araştırmayla paralellik gösterir[3]. Görünen o ki Malezya’daki birçok Müslüman anne, ailesiyle birlikte evde kalmayı ve aynı zamanda ailesi için gelir elde etmeyi tercih etmektedir. Şaşırtıcı bir şekilde, 9-5 işinden ayrılmayı tercih edenler, aile ve kariyer sorumlulukları arasındaki çatışmayı önlemek veya en aza indirmek için profesyonel hizmet sektöründe bulunanlardır (Hudson Breen&Leung, 2020; Korsgaard, 2007). Ancak aile üyeleri için en iyi şartları sağlama bilinci birer anne olarak doğalarıyla bütünleşiktir; bu onlara zor gelse de çoğu zaman isteyerek yaparlar. Bu iddia, annelik ve toplumsal normların kadın girişimciliğini belirlemede önemli bir faktör olduğuna işaret eden Cho, Li ve Chaudhuri (2020) tarafından da desteklenmektedir. Bu da demektir ki çoğu girişimci anne, annelik ve toplumsal normlar nedeniyle işini bırakmayı tercih etmektedir. Newhouse (2018) ise girişimci annelerin aile üyelerinden destek almaları ve işleriyle ilgili konularda eğitim alarak kişisel gelişim göstermeleri durumunda gelişip başarı gösterebileceklerini keşfetmiştir. Ghouse, McElwee ve Durrah (2019), girişimci annenin işinde başarılı olmasını sağlamada hükümetten gelen desteğin önemini daha da vurgulamıştır.
Şeriat açısından bakıldığında aileyi beslemek bir annenin asil görevidir. Ayrıca, Nisa Suresi’nde de (4:34) belirtildiği gibi sorumluluk kocaya ait olduğu için evli bir kadın çalışmak zorunda değildir. Ayette şöyle yazmaktadır: “Allah’ın birine diğerinden daha fazla (güç) vermesi ve onların da mallarıyla onlara destek olmaları sebebiyle erkekler, kadınların yöneticisi ve koruyucusudur. O halde salih kadınlar, itaatkârdırlar ve Allah’ın korumasını emrettiğini (kocanın) yokluğunda da korurlar…”(Pickthall, 1953).
Ayrıca girişimci anne olmak, annenin çocuklarını İslam’ın teşvik ettiği şekilde emzirmesini sağlayacaktır. Bakara Suresi (2:233), “Baba süreyi tamamlamak isterse, anneler çocuklarını iki tam yıl emzirirler…” der (Pickthall, 1953). Islam, Shahabuddin, Adam, Rahman ve Sultana (2018) ayrıca emzirmenin İslam’da çocuğun ayrıcalığı olduğunu savunmuşlar ve bu nedenle çalışırken evde kalmayı ve çocuklarına bakmayı seçen bir annenin, emziren anne ve çalışan kadın rolleri arasında bir denge kurmada başarılı olduğu sonucuna varmışlardır.
Ancak yukarıda da vurgulandığı gibi çoğu anne işinden ayrılıp kendi işini kurduğu için işlerinde onlara yardımcı olması amacıyla temel bir finans bilgisine sahip olmaları gerekir.
Girişimci anneler Arasında Finansal Okuryazarlık
Finansal okuryazarlık, bir işletmenin performansını ve başarısını sağlayan önemli değişkenlerden biridir. Bu, girişimcinin işleriyle ilgili akıllıca bir karar vermesine yardımcı olacağı için büyük önem arz eder. Buna rağmen, kendi işini kurmaya karar veren birçok anne, özellikle işle ilgili finansal durumlarını yönetmede birçok engelle karşılaşmıştır. Kadın girişimciler arasındaki finansal cehalet, iyi bir aile ekonomisi geliştirmenin önündeki en büyük engel gibi görünmektedir. Toplumun, bu kadın girişimcileri finansal okuryazarlık konusundaki bilgi eksikliğinden kaynaklanan sorunlarla karşılaştıklarında başvurabilecekleri bir yol açarak güçlendirmesinin tam zamanıdır. Gayathri (2019) tarafından yapılan araştırma, kadın girişimciler arasında finansal okuryazarlığın orta düzeyde olduğunu ve bu nedenle finansal yönetimde ve karar vermede onlara yardımcı olmaya yetmediğini göstermektedir. Buna ek olarak Fazli Sabri ve TzeJuen (2014), finansal okuryazarlığın kadın girişimcilerin özellikle iş ve emeklilik planları için sağlam finansal kararlar almalarına yardımcı olacak kilit faktörlerden biri olduğu sonucuna varmaktadır. Bir ailenin potansiyelini en üst düzeye çıkarmak için yeterli finansal okuryazarlığın gerekli olduğu da vurgulanmıştır (Rai ve ark., 2019). Yazarlar, Hindistan’ın Delhi kentindeki çalışan kadınlar arasında finansal okuryazarlık düzeyine yönelik finansal malumat, finansal davranış ve finansal tutum ilişkisini sunmuştur. Araştırma için Delhi’nin çeşitli kamu ve özel kuruluşlarından 394 çalışan kadından oluşan bir örneklem alınmıştır. Amaçlı örneklemeye dayalı olarak 5’li Likert ölçeğinde tasarlanmış yapısal bir anket kullanılmış ve uyum iyiliği, Moment Yapılarının Analizi (AMOS) ile belirlenmiştir. Buna ek olarak Owolabi (2019), kadınlar arasında finansal farkındalık ve finansal bilginin onlara daha iyi bir gelecek sağlayacak olan finansal özgüvenlerini artıracağını belirtmiştir. Ayrıca, daha iyi bir finansal eğitime sahip kadın girişimcilerin daha yüksek özgüvene sahip oldukları ve işlerinde daha başarılı oldukların keşfedilmiştir.
Metodoloji
Bu makale, çocuk sahibi olduktan sonra işlerine başlayan, deneyim sahibi olan altı (6)girişimci anneye odaklanmaktadır. Açık uçlu olan mülakat soruları, COVID-19 pandemisiyle yüzleşme deneyimlerini ve MCO’yu nasıl atlattıklarını anlamak için geliştirilmiştir. Sokağa çıkma yasağı nedeniyle görüşmeler internet üzerinden yapılmıştır. Veriler dikkatli bir şekilde toplanmış ve analiz edilmiştir. Bundan önce, mülakatlar kelimesi kelimesine yazıya dökülmüş ve hangi temaların oluştuğunu anlamak için analiz edilmiştir. Tablo 3.1, altı deneğin demografik profilini ortaya koymaktadır. Ayrıca makaleyi temalarla hafifletmek için satır ve sütunlardan oluşan bir matris tablosu kullanılmıştır. Katılımcıların yanıtları, Tablo 4.1’de gösterildiği gibi matris tablosunda (Dey, 1993) her sütunun altında bir işaret ile belirtilmiştir.
Tablo 3.1
Demografik profil
| Girişimci anne(ler) | Yaş | Öğrenim Geçmişi | İş Türü |
| 1. Anne | 33 | UKM (Malezya Ulusal Üniversitesi)’de Çevre Bilimi Alanında Lisans ve Yüksek Lisans | Gıda ve ev merkezli ürünler |
| 2. Anne | 33 | Muhasebe Alanında Lisans | -Kadın Giyim -Stoksuz Gıda |
| 3. Anne | 32 | Lisans | -Kek, puf, tart gibi tatlılar -Stoksuz Gıda veGıda Takviyeleri |
| 4. Anne | 35 | Lisans | -Bebek Ürünleri -Çocuklara yönelik kitap ve eğitici oyuncaklar -Çin Tuzu bulunmayan sağlıklı gıdalar (keropoklekor) |
| 5. Anne | 34 | Kimya Mühendisliği Alanında Lisans | Plastik Saklama Kabı Markaları |
| 6. Anne | 33 | Hukuk Alanında Lisans | Gıda |
Editör Notu: Bu makale daha önce Tujise Dergisi’nde İngilizce olarak yayımlanmıştır. İLKE Analiz’de iki parça halinde yayımlanacaktır. Yukarıdaki yazı ilk bölümüdür. Kaynakça ve sonuç bölümleri ikinci bölümde yer almaktadır.
İkinci bölümü okumak için tıklayınız.
