Genç nüfusun eğitim ya da istihdamda yer almayışı uluslararası boyutta önemi giderek artan bir konudur. ILO, OECD gibi uluslararası kuruluşlar genç nüfusun toplumsal alana uyumu ve ekonomik sürdürülebilirlik için eğitim ve istihdamda bulunmanın önemli bir hedef olduğunu vurgulamıştır (ILO, 2012a, 2012b; OECD, 2019b).
Ne eğitimde ne istihdamdaki gençlik ya da kısaca NEET kavramı, beşerî sermayelerini geliştirememeleri nedeniyle eğitim ve istihdamdan kopan genç nüfusu tanımlamak için kullanılmaktadır. Eğitimde ve istihdamda yer almayan gençler, toplumsal istikrarsızlık, suçun artması, ekonomik maliyet, sosyal maliyet, sosyal dışlanma, uyum problemleri gibi pek çok açıdan yüksek riskli bir grup olarak ele alınmaktadır. Bu nedenle genç nüfusun eğitimden istihdama geçişinin sorunsuz bir şekilde gerçekleşmesi uluslararası alanın başlıca politika gündemlerindendir (EFT, 2020; OECD&ILO, 2020).
Ne eğitimde ne de istihdamda yer alan genç nüfusu tanımlamak için ayrı bir kavrama ihtiyaç duyulmasının nedeni bu nüfusun klasik işsizlik tanımlamaları ile açıklanamayacak olmasından kaynaklanmaktadır. Ne eğitim ne istihdamdaki genç nüfus hem işsizlik sınıflandırmaları hem de eğitimde yer almamaları nedeniyle kesişimsel bir kategori ile ele alınmaktadır. NEET nüfusuna dahil olan gençlik eğitim ya da istihdamda yer almayan inaktif bir nüfustur. Bu nedenle yalnızca istihdamdan değil eğitimden kopuş nedenlerine de eşit derecede önem verilmelidir.
Avrupa İstihdam Komisyonu ve Uluslararası Çalışma Örgütü tarafından 2011 yılında ülkeler arası karşılaştırmaları kolaylaştırmak adına ortak bir NEET tanımlaması oluşturulmuştur (Europian Commision, 2011). Dünya ülkeleri arasında NEET nüfusunun kıyaslanmasındaki en önemli güçlüklerden birisi olan yaşa ilişkin farklılıkları gidermek adına OECD tarafından 15-29 yaş aralığı referans alınmıştır. Türkiye’de ise NEET yaş aralığı TÜİK tarafından 15-24 yaş şeklinde belirlenmiştir. NEET kategorisine giren genç nüfus özellikleri bakımından oldukça heterojendir. NEET nüfusundaki gençler için yedi alt kategori tanımlanmıştır: Yeniden sisteme girenler, kısa süreli işsizler, uzun süreli işsizler, hastalık ya da engellilik nedeniyle istihdam dışında kalanlar, aile sorumlulukları nedeniyle istihdam dışında kalanlar, ümitsizlik nedeniyle istihdam dışında kalanlar ve diğer NEET olanlar şeklindedir (Eurofound, 2016). Bu kategorilerden bir kısmındaki gençlerin kalıcı olarak NEET statüsünde bulunması söz konusu iken diğerleri için NEET olma durumu kısa sürelidir. Her iki durumda da bu nüfus içeresindeki ekonomik, kültürel ve sosyal sermaye açısından yetersiz olanların dezavantajı daha da artmaktadır. NEET olma olasılığı; cinsiyet, eğitim durumu, göçmenlik, etnik azınlık statüsü, engellilik, sağlık problemleri, aile geçmişi ve sosyo-ekonomik arka plana göre farklılaşmaktadır (EFT,2020; Eurofound, 2012, 2016; ILO, 2012b). Cinsiyet açısından bakıldığında genç kadınların, genç erkeklere oranla NEET olma ihtimali çok daha yüksektir (ILO, 2012a, 2012b; OECD, 2020; ILO&OECD, 2020). TÜİK verilerinde ne eğitimde ne de istihdamdaki gençlerin oranının %28,8 ile Avrupa ortalamasının oldukça üstünde olduğu görülmektedir. Benzer şekilde OECD ülkeleri arasındaki en yüksek NEET oranlarına sahip ülke Türkiye’dir. Özellikle bu oranların genç kadın nüfus için %40 şeklinde gerçekleşmesi dikkat çekmektedir.
“TÜİK verilerinde ne eğitimde ne de istihdamdaki gençlerin oranının %28,8 ile Avrupa ortalamasının oldukça üstünde olduğu görülmektedir.”
Eğitim düzeyi NEET olma durumunu etkileyen en önemli göstergelerden birisidir. Uluslararası çalışmalar düşük eğitim seviyesine sahip olan gençlerin yükseköğretimi tamamlayanlara göre NEET olma ihtimalinin üç kat daha yüksek olduğunu ortaya koymaktadır. Buna ek olarak yarı zamanlı istihdam biçimi özellikle ekonomik durgunluk, gerileme ve kriz dönemlerinde gençlerin NEET olma ihtimalini artırmaktadır (Eurofound, 2012). TÜİK’in 2014 ve 2020 yılları arasındaki verilerinde NEET olan gençlerin eğitim düzeylerine göre dağılımına bakıldığında okuma yazma bilmeyenlerin NEET oranlarının, diğer eğitim düzeylerinden mezun olanlara göre oldukça yüksek olduğu görülmektedir. Öte yandan Türkiye’de yükseköğretim mezunları da genel lise ve mesleki teknik liselerden mezun olanlara göre daha yüksek NEET oranlarına sahiptir. Bu durum yalnızca NEET oranları ile açıklanamamaktadır. Türkiye’de yükseköğretimden yeni mezun olan gençlerin istihdama katılım süreleri uzamaktadır. OECD verilerine göre Türkiye’de yükseköğretim mezunlarının %75’i 4-5 yıl içerisinde istihdama katılmaktadır (2020, s. 84). Mesleki ve teknik lise mezunlarının genel lise mezunlarına göre daha yüksek NEET oranlarına sahip olmalarının nedeninin genel lise mezunlarının yükseköğretime geçiş oranlarının daha yüksek olmasından kaynaklandığı tahmin edilmektedir.
OECD verilerine göre son on yılda Türkiye’deki NEET olan genç nüfusun oranlarında bir düşüş gerçekleşmiş olsa da Türkiye hala OECD ülkeleri arasındaki en yüksek NEET oranına sahip ülke konumundadır. Ulusal verilerde ise 2014 ve 2019 yılları arasında bir artış eğilimi görülmektedir. Dijitalleşme ve küreselleşmenin iş piyasasındaki dönüştürücü etkisi ve içinde bulunduğumuz pandemi koşulları göz önünde bulundurulduğunda genç nüfusun NEET olma durumuna ilişkin ulusal bir gündemin oluşturulması oldukça önemlidir. Eğitimin burada merkezi bir konumda olduğu düşünüldüğünde özellikle okul terklerinin önlenmesi hayati bir konuma yerleşmektedir. Öte yandan Türkiye’de kadın genç nüfustaki NEET oranının erkeklere göre oldukça yüksek olması göz önünde bulundurularak toplumsal cinsiyete yönelik farklılıkları gözeten politika ve araştırmaların geliştirilmesi önemlidir. Kayıt dışı istihdamın engellenmesi ve uzun süreli kalıcı işsizlik için geliştirilebilecek tedbirler NEET oranlarının düşürülmesine katkı sağlayacaktır. İş piyasası ve eğitim dünyası arasındaki iş birlikleri kurularak piyasanın talep ve ihtiyaçlarını gözeten eğitim programları ile gençlerin becerileri geliştirilmelidir. Türkiye gibi yüksek genç nüfus oranlarına sahip bir ülkede her üç gençten birinin NEET statüsünde bulunması toplumun her alanında istikrarsızlığın artması riskini doğurmaktadır. Tüm bu veriler ışığında hem gençlerin NEET olma riskini azaltmak hem de NEET olan gençlerin toplumsal alana yeniden dahil edilmelerini sağlayacak etkin politika ve uygulamaların geliştirilmesi bir zorunluluktur.
Kaynakça
- EFT. (2020). Unlocking youth potential in South Eastern Europe and Turkey: Skills development for labour market and social inclusion. European Training Foundation. https://www.etf.europa.eu/sites/default/files/2020-10/youth_in_seet.pdf.
- Eurofound. (2012). NEETs – Youngpeople not in employment, educationortraining: Characteristics, costsandpolicyresponses in Europe. Publications Office of theEuropeanUnion. https://doi.org/10.2806/41578.x.
- Eurofound. (2016). Exploringthediversity of NEETs. Publications Office of theEuropeanUnion. https://doi.org/10.2806/62307.
- European Commission. (2011). Youth neither in employment nor education and training (NEET) Presentation of data for the 27 Member States. EMCO Contribution.
- ILO (2019). Quick guide on interpreting the unemployment rate. https://ilo.org/wcmsp5/groups/public/—dgreports/—stat/documents/publication/wcms_675155.pdf.
- ILO. (2012a). Global employmenttrendsforyouth 2012. International Labour Office. https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/—dgreports/—dcomm/documents/publication/wcms_180976.pdf.
- ILO. (2012b). Theyouthemploymentcrisis: Time foraction. International Labour Office. https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/—ed_norm/—relconf/documents/meetingdocument/wcms_175421.pdf.
- OECD & ILO (2020). Helpingdisadvantagedyouth: progressandpolicyactiontowardsthe Antalya G20 youthgoal. https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/—dgreports/—ddg_p/documents/publication/wcms_742291.pdf.
- OECD (2019b). Young people not in education or employment. https://www.oecd.org/els/soc/CO_3_5_Young_people_not_in_education_or_employment.pdf.
- OECD (2020).Education at a Glance 2020: OECD Indicators, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/69096873-en.
